Na treći dan pravoslavnog Božića, na dan Svetog prvomučenika – arhiđakona Stefana, 9. januara 1942. godine, fašisti su izveli jedan od najvećih zločina u Banatu tokom okupacije. U Zrenjaninu – tadašnjem Petrovgradu – Kikindi, Dragutinovu (danas Novo Miloševo) i Banatskom Aranđelovu streljano je 150 rodoljuba. Trideset građana srpske i romske nacionalnosti, zarobljenih u racijama tokom jeseni 1941. godine u nekoliko mesta u Banatu, streljano je u Zrenjaninu, u dvorištu sudskog zatvora. To nisu bili samo komunisti, već i obični građani i slobodarski opredeljeni ljudi, koji nisu želeli da prihvate nemačku okupaciju.
Ovi tragični događaji, poznati kao “krvavi januar” ili “krvavi srpski Božić”, usledili su u znak odmazde okupatora prema akcijama antifašista u našem gradu i okolini nakon aprilske okupacije, 1941. godine.
Kako bi dodatno zaplašio stanovništvo, streljane iz zatvora okupator je proneo kroz sam centar grada i potom ih obesio na Žitnom trgu, gde su stajali 24 časa. Među trideset rodoljuba, pogubljenih u Petrovgradu, posebno je odjeknula smrt dr Lazara Mijatova i Olge Ubavić. Danas se obeležava 76. godišnjica od tih događaja, tradicionalno, služenjem pomena, polaganjem venaca na spomenik žrtvama na Žitnom trgu i evociranjem uspomena na stradalnike.
Vence su položili predstavnici Grada Zrenjanina, Gradskog odbora Saveza udruženja boraca narodnooslobodilačkog rata Zrenjanin, mesnog odbora SUBNOR Elemir i članovi porodica i potomci postradalih. Pomen je služio sveštenik Srpske pravoslavne crkve, protonamesnik Branislav Petrović.
U ime Grada Zrenjanina venac su položili zamenik gradonačelnika Saša Santovac i pomoćnici gradonačelnika Simo Salapurai Dragan Ćapin. Tom prilikom Santovac se i obratio okupljenima, istakavši da i danas ima onih koji banalizuju ulogu antifašističke borbe, ali da je neosporna istorijska činjenica da je zlo fašizma bilo nešto najstrašnije i najcrnje u našoj istoriji.
Danas odajemo posebnu počast žrtvama fašizma u našem gradu. To su bili obični ljudi, naši sugrađani, koji su stradali samo iz obesti okupatora. Fašizam je bio okrutan, i u tom “krvavom januaru”, u Bačkoj i u Banatu stradalo je mnogo ljudi. Ti događaji su nešto što ne želimo da se nikada više desi, to je nešto protiv čega su se borili naši preci, i samo stalnim podsećanjem na ono što se dogodilo u nekom ranijem istorijskom periodu, odavanjem pošte žrtvama fašizma, stvaramo bolje uslove za budućnost. Narod mora da pamti šta se to dešavalo u njegovoj istoriji, jer samo tako ima šansu da stvori bolju budućnost. Verujem da svim onim što danas zajedno radimo stvaramo i te preduslove. Slava svima koji su nastradali od fašista”, poručio je zamenik gradonačelnika.
Prisutnima se obratio i istoričar Miodrag Cvetić, koji je rekao da je ovaj zločin okupatora posebno smišljen i da je namerno odabran ovaj datum, kako bi se srpski narod još više zaplašio i prestao da pruža otpor okupatoru.
“Zločin u ovom gradu ipak je bio najstrašniji i najmonstruozniji, jer pored toga što su ovi rodoljubi streljani 9. januara, na treći dan Božića, oni su, od zgrade suda, dovezeni seljačkim zapregama u centar grada, gde je bilo na stotine posmatrača, uglavnom nemačke nacionalne manjine, koja je tada bila na vlasti. Cilj je bio što više poniziti srpski narod, kojima su obešeni rodoljubi i stradalnici predstavljeni kao “Božićno drvo”. Sve to govori o strahotama fašističke okupacije, i “krvavom Božiću 1942. godine”, kao jednom o najstrašnijih događaja u ratnom periodu”, rekao je Cvetić na današnjem skupu na Žitnom trgu.
www.zrenjanin.rs
