Gradnulica je jedno od najvećih gradskih naselja u Zrenjaninu. Nalazi se u severnom delu grada, na jednom od nekadašnjih poluostrva Begeja. U naselju tradicionalno dominira bavljenje poljoprivredom i starosedelačko srpsko stanovništvo.
Položaj Gradnulice i Bečkereka u XVIII veku
Do XVIII veka Gradnulica je bila samostalno selo blizu Bečkereka. Osnovana je u Srednjem veku na obalama Begeja. Većinu stanovništva činili su Srbi. Razvoj Gradnulice u drugoj polovini HH veka obeležilo je širenje naselja prema obodu grada individualnom gradnjom kuća (Gradnulica guvno).
Ime
Postoji nekoliko teorija oko porekla imena “Gradnulica”. Istoričari veruju da je “Gradnulica” kovanica dve reči: “gradna” od izraza “gradina” (u smislu „greda“) i reči “ulica”. To znači da bi reč Gradnulica mogla značiti “ulica na gredi”, jer je naselje do XVIII veka bila poluostrvo, okružena rekom Begej. Takođe, današnja glavna ulica u Gradnulici, Ulica cara Dušana, nalazi se na najvišoj tački Gradnulice, na sredini nekadašnjeg poluostrva.
Crkve
Vavedenska crkva
Slovačka evangelistička crkva
U Gradnulici postoje dve crkve (obe u Ulici cara Dušana):
Vavedenska crkva ili Hram Vavedenja presvete Bogorodice, podignuta 1777. godine. Izgrađena je na mestu gde se nalazio preseljeni manastir Drenovac, čija Sveta trpeza je i danas Sveta trpeza Vavedenjske Crkve. U manastiru se kao posebna svetinja čuva kopija ikone Presvete Bogorodice Bezdinske. S južne strane Crkve je kapela nad grobom Sv. Rafaila Banatskog, koja se smatra ostatkom starog manastira. Sećanje na manastir, ostalo je u narodu, što se može videti iz naziva ulice Manastirska, na čijem je uglu s ulicom Cara Dušana Gradnulička Vavedenjska crkva, neposredno blizu osnovne škole «Đura Jakšić» i zabavišta. Na mestu Vavedenske crkve je verovatno postojala pravoslavna crkva i u Srednjem veku, za koju se pouzdano zna da je postojala još u doba turske vlasti, jer je zatečena po oslobođenju od Turaka krajem XVII veka. Oko crkve je nekad postojalo pravoslavno groblje, a ostaci nadgrobnih spomenika su još uvek vidljivi u crkvenoj porti.
Slovačka evangelička (“totska”) crkva, podignuta 1837. godine. Prvobitno nije imala toranj, koji je kasnije dozidan. Pored slovačke parohije, pre 1945. godine imala je još jednu, nemačko-mađarsku. Pripadnika luteranske veroispovesti je u Zrenjaninu bilo malo, tako da je evangelička zajednica Zrenjanina bez sveštenika, pa hram opslužuje pastor iz Aradca.
Ulice
Najznačajnica ulica Gradnulice je Ulica cara Dušana, koja se proteže pravcem sever-jug. Paralelne sa njom su ulice Cara Lazara i Takovska. Na Ulicu cara Dušana se nastavlja put za Mihajlovo. Značajnu saobraćajnicu predstavlja Prvomajska ulica, koja je povezuje sa Šumicom. Ostale važne ulice su: Takovska, Cara Lazara, Steve Žigona, Kaćanska, Đurđevska, Sarajevska, Todora Manojlovića, NJegoševa, Manastirska i Grobljanska.
Znamenitosti
Kuća slikara Konstantina Danila
Kuća Pavla Aršinova
Nekadašnji koncentracioni logor
Gradnuličko groblje, jedno od tri pravoslavna groblja u gradu.
Zgrada osnovne škole “Đura Jakšić”, koja je 1938. godine podignuta po projektu arhitekte Đorđa Tabakovića.
Krst bračnog para Berberski
Spomen-ploča borcima palim u ratovima devedesetih
Spomen-ploča borcima NOR-a na zgradi Mesne zajednice “Gradnulica”
Građanska čitaonica
Izvor – zrikipedia.com
