Mihael Servo (nem. Michael Servo, mađ. Szervo Mihály; Veliki Bečkerek, 6. decembar 1900 – Skela kod Obrenovca, 16. septembar 1941) je bio pripadnik NOP-a i narodni heroj Jugoslavije, po kom je dobio ime poznati posleratni Industrijsko-poljoprivredni kombinat u Zrenjaninu.
Biografija
Mihael Servo rodio se 6. decembra 1900. godine u Velikom Bečkereku u siromašnoj zanatlijskoj porodici Mihaela i Tereze Servo. Krojački zanat izučio je kod Jožefa Bindera, jednog od pionira radničkog i socijalističkog pokreta u Velikom Bečkereku.Radio je kao krojač u Budimpešti u vreme kada je u Mađarskoj izbila boljševička revolucija (1919). Po povratku u Kraljevinu SHS, pristupio je Socijalističkoj radničkoj partiji Jugoslavije (1920) i počeo aktivno da deluje u svom rodnom gradu na organizovanju radničkog pokreta. Nakon zabrane rada ove partije, delovao je preko nezavisnih sindikalnih organizacija. Uhapšen je jula 1924. godine, ali je ubrzo pušten na slobodu. Tada se prebacio u Hrvatsku, u Karlovac, gde je ostao tri godine. Vratio se u Veliki Bečkerek avgusta 1927, a naredne, 1928. godine izabran je za člana Okružnog komiteta KPJ za severni Banat i delegiran je ispred vojvođanskih radnika za odlazak u Moskvu, na proslavu prvomajskog praznika (na koju nije otišao). Bio je izabran i za člana Pokrajinskog komiteta KPJ. Aktivno je radio na učvršćivanju i širenju partijske organizacije. Bio je jedan od organizatora Šeste pokrajinske konferencije Komunističke partije Jugoslavije za Vojvodinu, na kojoj je upoznao Josipa Broza Tita.
Uvođenjem Šestojanuarske diktature, Servo je uhapšen 13. juna 1929. i osuđen na desetogodišnju zatvorsku kaznu koju je izdržao u Sremskoj Mitrovici. Po izlasku iz zatvora (1939) nastavio je sa partijskim delovanjem – vrbovao je nove članove i jačao komunistički rad u banatskim selima. Bio je ponovo izabran za člana Pokrajinskog komiteta KPJ i za delegata na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ. Tesno je sarađivao sa istaknutim komunistima onog vremena – Žarkom Zrenjaninom i Tozom Markovićem. Po ulasku Jugoslavije u Drugi svetski rat pripadao je najstarijim i najuglednijim članovima KPJ. Iako je često poboljevao i bio narušenog zdravlja, radio je neumorno na organizovanju pokreta otpora i formiranju partizanskih odreda. Uhapšen je avgusta 1941. godine u svojoj bazi – u kući Mite Milovanova u Dalmatinskoj ulici – i odveden u Beograd gde je streljan sredinom septembra.
Posmrtne počasti
Zaglavlje dokumenta iz posleratnog perioda (sredina pedesetih godina), sa naznačenom adresom u ulici Servo Mihajla (ime je dato u srpskoj verziji)
Deceniju nakon smrti, Mihael Servo proglašen je za narodnog heroja 5. jula 1951. godine. Nekadašnji zrenjaninski kombinat i jedan od giganata posleratne jugoslovenske industrije, osnovan 1953. godine, poneo je njegovo ime (u mađarizovanoj verziji “Servo Mihalj”).
U čast narodnog heroja, dotadašnja Ulica vojvode Mišića preimenovana je u ulicu Servo Mihajla.
U Šećeranskom parku, ispred sedišta kombinata koji je poneo njegovo ime, Mihaelu Servu podignuta je spomen-bista 29. novembra 1955. godine, prilikom proslave Dana republike. Na pratećoj svečanosti o životu i radu Serva govorio je Petar Relić, predsednik Pokrajinskog odbora Saveza boraca Narodnooslobodilačkog rata, da bi nakon toga bronzanu spomen-bistu otkrio Mita Predojević, predsednik Opštinskog odbora Saveza boraca u Zrenjaninu.
Na kući Mite Milovanova u Dalmatinskoj ulici 10 postavljeno je spomen-obeležje sa natpisom: “U OVOJ KUĆI RODOLjUBA MITE MILOVANOVA ILEGALNO JE BORAVIO 1941. GODINE NARODNI HEROJ SERVO MIHALj ČLAN PK KPJ ZA VOJVODINU JEDAN OD ORGANIZATORA ORUŽANOG USTANKA U BANATU. ISTE GODINE 1. AVGUSTA OVDE JE UHAPŠEN OD NEPRIJATELjA”.
Rodna kuća Mihaela Serva u Štrosmajerovoj ulici 50, u kojoj je živeo sve do odlaska u ilegalu svojevremeno proglašena za kulturno dobro, urušila se usled zapuštenosti i nebrige krajem 2010. godine.
Grobnica porodice Servo na Katoličkom groblju u Zrenjaninu
Nacionalnost
Iako je u posleratnom javnom diskursu i istoriografiji, prevashodno iz dnevno-političkih razloga, preovladala teorija o njegovom mađarskom poreklu, kao i mađarizovana verzija njegovog imena i prezimena – “Servo Mihalj” (mađ. Szervó Mihály), Mihael Servo je, nasuprot uvreženom mišljenju bio Nemac. Sam je za života doprineo konfuziji oko svog porekla, koje je skrivao ne želeći da, u skladu sa vlastitom životnom filozofijom i politikom za koju se opredelio i zalagao, deli ljude po nacionalnoj pripadnosti. Odlično je govorio i mađarski i nemački i srpski jezik, što je bila izuzetno povoljna okolnost koja mu je omogućila da se dobro snalazi u etnički šarolikom radničkom pokretu Velikog Bečkereka.
Da je po narodnosti bio Nemac, utvrdio je još krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina zavičajni istoričar Dragoljub Čolić, koji je, pišući svoj feljton o poznatim Zrenjanincima, naveo taj podatak uz napomenu da ga je dobio od porodice Servo. Uz to, još nekoliko činjenica posredno ukazuje na nemačko poreklo – mesto rođenja i življenja u samom Velikom Bečkereku/Petrovgradu (Štrosmajerova ulica u nekadašnjoj “Nemačkoj četvrti”); zatim, nemačka imena roditelja i rođaka (Mihael, Tereza, Rudolf itd.), te naposletku – nadgrobni spomenik porodice Servo na Katoličkom groblju u Zrenjaninu, sa natpisima koji su, iako ponegde dati u mađarskoj ortografiji – na nemačkom jeziku (“Familiengruft” – “porodična grobnica”). Zvaničnu potvrdu Servoovog porekla dao je i Đorđe Momčilović u svojoj knjizi Zrenjaninske vatre. Zrenjanin u ratu i revoluciji iz 1987. godine.
Izvor – ZRikipedia.com
